दिल्लीमा कृत्रिम वर्षा गराउने प्रयास असफल, करिब रु १.९ करोड खर्च भएपछि पनि वर्षा नआए

केन्द्रीय राजधानी दिल्ली मा वातावरणीय प्रदूषण नियन्त्रणका प्रयास अन्तर्गत तीन वटा “क्लाउड सिडिङ्” (मेघ बिउँ उपकरण प्रविधि) सञ्चालन गरिएको भए पनि वर्षा उत्पन्न हुन सकेन । पहिलो परीक्षण अक्टोबर २३ मा गरियो भने पछिका दुई परीक्षण अक्टोबर २८ मा आयोजित गरिएका थिए ।

तीमध्ये दुई(sorties) को सक्रिय लागत करिब रु १.२ करोड भनिएको छ । समग्र बजेट पाँच परीक्षणका लागि रु ३.२१ करोड राखिएको थियो, यति ठूलो रकम खर्च गरेर पनि दिल्लीमा मापनयोग्य वर्षा नउत्पन्न हुनु वैज्ञानिक तथा वातावरणीय विश्लेषकहरूले चिन्ताको विषय ठानेका छन् ।

पर्याप्त वर्षाका लागि अनुकूल वातावरणीय अवस्था नभएको लगाइएको छ । उदाहरणका लागि नील आर्द्रता (हमी) १०–२० प्रतिशतको वरिपरि रहेको देखिएको छ, जुन सफल क्लाउड सिडिङका लागि अपेक्षित स्तरभन्दा निकै कम हो ।

दिल्लीमा उत्कृष्ट परिणाम नआएपनि, उक्त प्रयासले केही वायुप्रदूषण घटाउने असर देखाएको दाबी गरिएको छ — परीक्षण गरिएको स्थानहरूमा PM2.5 तथा PM10 कणहरूको मात्रा केही घटेको रिपोर्ट गरिएको छ ।

विश्लेषकहरूले भनेका छन् – यस्ता प्रविधिहरूलाई “अस्थायी उपाय” को रुपमा मात्र लिनुपर्ने भएकोले दीर्घकालीन समाधानका लागि स्रोत (सडक धुलो, वाहन उत्सर्जन, प्रविधि परिवर्तन) बाट हुने प्रदूषण नियन्त्रण जरूरी रहेको बताएका छन् ।

समग्रमा, दिल्लीमा गरिएको कृत्रिम वर्षा प्रयासले अहिलेको चरणमा मुख्य मापदण्डहरू (प्याकेज गरिएको वर्षा) पूरा गर्न सकेको छैन ।